1.Τον επιφανειακό ο οποίος προϋποθέτει την Παθητική Ανάγνωση και
2. Τον κριτικό τρόπο ανάγνωσης ο οποίος προϋποθέτει την Ενεργητική Ανάγνωση.
Η Κριτική Ανάγνωση του κειμένου προϋποθέτει την εκπόνηση σύνθετων νοητικών λειτουργιών από την πλευρά του αναγνώστη ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του με το κείμενο. Σύμφωνα με τους Davies & Greene, (1984) η ενεργητική ανάγνωση περιλαμβάνει οπωσδήποτε καθένα από τα παρακάτω τρία στοιχεία:
• Σκοπό: Η ενεργητική ανάγνωση γίνεται προκειμένου να εκπληρωθεί ένας ή περισσότεροι σκοποί του αναγνώστη.
• Καθοδήγηση: Η ενεργητική ανάγνωση υποστηρίζεται από την καθοδήγηση και τις υποδείξεις ενός ειδικού στο περιεχόμενο του κειμένου ατόμου.
• Διάλογο: Η ενεργητική ανάγνωση αποτελεί μια κοινωνικού τύπου διαδικασία, στην οποία ο αναγνώστης βρίσκεται σε ένα συνεχή διάλογο τόσο με το ίδιο το κείμενο (ή άλλα παραπλήσια κείμενα) όσο και με άλλους αναγνώστες, υποτιθέμενους ή πραγματικούς.
Παθητική Ανάγνωση
Αντίθετα, η παθητική ανάγνωση είναι «γενική και αόριστη», δεν αποσκοπεί στην επίτευξη συγκεκριμένων σκοπών, δεν υποστηρίζεται από σαφείς οδηγίες και κατευθύνσεις, και διεξάγεται κατά μόνας χωρίς να οδηγεί στην ανάπτυξη ούτε εσωτερικού διαλόγου (του αναγνώστη με τον εαυτό του) ούτε διαλόγου με άλλους αναγνώστες.
Σε σχέση με τη διάσταση της καθοδήγησης δίδονται οι παρακάτω οδηγίες που οδηγούν σε παθητική και ενεργητική ανάγνωση αντίστοιχα :
Γενικές οδηγίες ανάγνωσης (οδηγούν σε παθητική ανάγνωση)
• Διαβάστε το κείμενο και κρατήστε σημειώσεις
• Διαβάστε το τάδε κεφάλαιο γιατί θα εξεταστείτε σε αυτό στο διαγώνισμα
• Διαβάστε το κείμενο και εντοπίστε τα σημαντικότερα σημεία του.
Ειδικές οδηγίες ανάγνωσης (οδηγούν σε ενεργητική ανάγνωση)
• Εντοπίστε και σημειώστε όλες τις αναφορές του κειμένου σχετικά με το τάδε ζήτημα.
• Καταγράψτε τα υπέρ και τα κατά επιχειρήματα σχετικά με το τάδε ζήτημα που αναφέρονται στο κείμενο.
• Περιγράψτε τις φάσεις του τάδε θέματος όπως αυτές αναφέρονται στο κείμενο.
Ενεργητική ανάγνωση
Εκπληρώνει ένα ή περισσότερους σκοπούς
Υποστηρίζεται από την καθοδήγηση και υποδείξεις ενός ειδικού
Αποτελεί κοινωνική διαδικασία διαλόγου με το κείμενο και άλλους αναγνώστες
Οι ειδικές οδηγίες βοηθούν το μαθητή-αναγνώστη να:
α) εστιάσει στα βασικά σημεία του κειμένου
β) κατανοήσει το ρόλο των διαφορετικών τμημάτων ενός κειμένου (εισαγωγή, παράθεση στοιχείων, ανάπτυξη επιχειρημάτων, επίλογος, κ.λπ.) και
γ) αναστοχαστεί πάνω στις κρίσιμες αναφορές του.
Οι ειδικές οδηγίες βοηθούν το μαθητή-αναγνώστη να:
α) εστιάσει στα βασικά σημεία του κειμένου
β) κατανοήσει το ρόλο των διαφορετικών τμημάτων ενός κειμένου (εισαγωγή, παράθεση στοιχείων, ανάπτυξη επιχειρημάτων, επίλογος, κ.λπ.) και
γ) αναστοχαστεί πάνω στις κρίσιμες αναφορές του.
Διακρίνονται οι ακόλουθες διεργασίες που συνδέονται με την κατανόηση των κειμένων :
• Ανάκληση πληροφοριών • Ερμηνεία και • Αξιολόγηση και αναστοχασμός.
Και οι τρεις αυτές διεργασίες ταυτόχρονα, συνιστούν αυτό που αποκαλείται κριτική ανάγνωση και η οποία αναφέρεται στη συνειδητή ανάλυση, επεξεργασία, ερμηνεία και αξιολόγηση των άμεσων και έμμεσων αναφορών ενός κειμένου με στόχο τον εντοπισμό προκαταλήψεων, το διαχωρισμό των γεγονότων από τις απόψεις, την απόδοση απόψεων σε πρόσωπα, την ταξινόμηση, τη σύγκριση, τη λήψη αποφάσεων, τον προσδιορισμό των αιτιών και των αποτελεσμάτων, τη διατύπωση συμπερασμάτων, την αξιολόγηση και τη διατύπωση υποθέσεων.
Βρες αν χρειάζεται να βελτιώσεις τις δεξιότητες ανάγνωσης :
Αν έχεις στεκάρει τέσσερεις ή λιγότερα από τα παραπάνω, θα πρέπει να βελτιώσεις τις ικανότητες κριτικής ανάγνωσης, ακολουθώντας τα κατωτέρω!!!
Όντας Κριτικός
Αναγνώστης
Προκειμένου να ανταπεξέλθεις στο πρόγραμμα σπουδών του
πανεπιστήμιο, θα πρέπει να προσεγγίζεις κριτικά τα όσα διαβάζεις. Η κριτική
Ανάγνωση συνήθως επιτυγχάνεται όταν οι μαθητές έχουν γνώσεις και κατανοούν το
θέμα ή τη θεωρία όσων διαβάζουν.
Κριτική Ανάγνωση σημαίνει να μπορείς να κρίνεις το κατά πόσο
το κείμενο στηρίζεται σε επαρκή επιχειρήματα.
Συνήθειες – κλειδιά :
ØΜην διαβάζεις μόνο για πληροφόρηση (επιφανειακή
προσέγγιση)
ØΝα διαβάζεις με τον τρόπο που σκέφτεσαι (βαθειά
προσέγγιση)
Ρώτα τον εαυτό σου τα παρακάτω :
1.Πιστεύω
ότι διαβάζω;
2.Οι
εμπειρογνώμονες έχουν πάντα δίκιο;
3.Τι
με οδηγεί στο να εμπιστεύομαι έναν ακαδημαϊκό συγγραφέα περισσότερο από έναν
άλλο;
4.Τι
είναι αυτό που κάνει την επιστήμη ένα αυστηρό κομμάτι της έρευνας και τι είναι
εκείνο που κάνει τα ευρήματα της έρευνας ισχυρά ή ανίσχυρα;
Το μοντέλο των 10 βημάτων για την κριτική ανάγνωση
Τεχνικές για την ανάπτυξη της ικανότητας κριτικής ανάγνωσης κειμένου
Θα παρουσιάσουμε μια σειρά από τεχνικές οι οποίες στοχεύουν στη ανάπτυξη της ικανότητας της κριτικής ανάγνωσης.
Οι δραστηριότητες που βασίζονται σε αυτές τις τεχνικές βοηθούν τους μαθητές να επικεντρώσουν την προσοχή τους στα σημαντικά μέρη ενός κειμένου, ενώ παράλληλα τους εμπλέκουν σε διαδικασίες αναστοχασμού και αξιολόγησης του περιεχομένου του. Οι σχετικές δραστηριότητες να χωριστούν στις εξής δυο ευρείες υποκατηγορίες:
1. Δραστηριότητες ανακατασκευής (ή συμπλήρωσης) ενός κειμένου: Πρόκειται ουσιαστικά για δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος, οι οποίες στηρίζονται σε μια τροποποιημένη μορφή του κειμένου. Για παράδειγμα μπορεί από ένα κείμενο ή από ένα διάγραμμα που προέρχεται από το κείμενο να λείπουν λέξεις ή φράσεις ή εναλλακτικά το κείμενο να έχει χωριστεί σε τμήματα τα οποία θα πρέπει να τοποθετηθούν στη σωστή τους σειρά. Αυτού του τύπου οι δραστηριότητες είναι παιγνιώδους χαρακτήρα.
2. Δραστηριότητες ανάλυσης ενός κειμένου: Οι εν λόγω δραστηριότητες πραγματοποιούνται με βάση το πρωτότυπο κείμενο και στοχεύουν στον εντοπισμό συγκεκριμένων στοιχείων μέσα στο κείμενο. Ο εκπαιδευτικός κρίνει ποιες είναι οι διαφορετικές κατηγορίες πληροφορίας που περιλαμβάνονται στο κείμενο και αποφασίζει σε ποιες από αυτές θα ήθελε να επικεντρωθεί. Για παράδειγμα στην κατηγορία αυτή ανήκουν δραστηριότητες εντοπισμού και κατηγοριοποίησης των πληροφοριών του κειμένου, τιτλοδότησης διαφορετικών τμημάτων του ή υπογράμμισής τους ανάλογα με διάφορα κριτήρια.