Η Ακαδημαϊκή γλώσσα και το ύφος σε σχέση με την επικοινωνιακή περίσταση του κειμένου
Το ύφος είναι ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί κάποιος τη γλώσσα αξιοποιώντας τα ποικίλα μέσα που αυτή προσφέρει. Πρόκειται, δηλαδή, για τις γλωσσικές στρατηγικές και τεχνικές που επινοεί ο πομπός για να επενδύσει αισθητικά και σημασιολογικά τις σκέψεις του και να περάσει με τον καλύτερο δυνατό και πιο αποτελεσματικό τρόπο το μήνυμά του. Για το λόγο αυτό το ύφος και οι εκάστοτε υφολογικές επιλογές εξαρτώνται κατά βάση από την επικοινωνιακή περίσταση του λόγου.
Το ύφος μιας επιστημονικής εργασίας δεν επαφίεται στην ελεύθερη εκλογή του συγγραφέα, αλλά υπόκειται σε κανόνες: • ακρίβεια, απρόσωπο ύφος, αντικειμενικότητα • απλότητα, λιτότητα • επιχειρήματα αντί ρητορικής, αποδείξεις αντί μεγαλοστομιών • αποφυγή στόμφου και «καλλωπιστικών» στοιχείων, βερμπαλισμών, στερεοτύπων και κοινοτοπιών!
Το ύφος γραφής είναι επιστημονικό και η ορολογία επίσης επιστημονική. Η χρήση καθημερινών εκφράσεων καλό θα είναι να αποφεύγεται. Καλό είναι επίσης αποφεύγεται και το λογοτεχνικό ύφος, η στομφώδης φρασεολογία, τα στερεότυπα ή κοινοτοπικά τετριμμένα, και οι αερολογίες ή γενικολογίες που μπερδεύουν τον αναγνώστη.
Ο επιστηµονικός λόγος –περισσότερο λόγω του κύρους του και λιγότερο λόγω των καθαρά γλωσσικών χαρακτηριστικών του– τοποθετείται συνήθως στην κορυφή των επιπέδων ύφους. Θεωρείται ότι αποτελεί την επισηµότερη ποικιλία γραπτού ύφους. Περιγραφικός, αλλά χωρίς το συναισθηµατικό λεξιλόγιο της λογοτεχνικής περιγραφής, πληροφοριακός, αλλά πολύ πιο πυκνός και ασφαλώς αντικειµενικότερος από τον δηµοσιογραφικό, αποµακρύνεται πιο πολύ από όλα τα επίπεδα ύφους από τον καθηµερινό λόγο. Χαρακτηριστικά του είναι η κυριολεξία, η χρήση τεχνικής ορολογίας, η “ευπρέπεια” στην έκφραση και η χρησιµοποίηση επιχειρηµάτων µε αποδεικτικό στόχο.
Τον διακρίνει κυρίως η αυστηρότερη σύνταξη:
προκρίνει τον υποτακτικό λόγο
επιλέγει συνθετότερη χρήση συνδέσμων και µορίων
προτιμά την παθητική σύνταξη
χρησιμοποιεί πολλούς και διαπλεκόµενους µεταξύ τους ονοµατικούς προσδιορισµούς.
Τέλος, επιδιώκει να είναι άχρωµος, απρόσωπος και να χρησιµοποιεί λεξιλόγιο όχι από την καθοµιλουµένη, ακόµη κι αν αυτό αποκλίνει από το κλιτικό παράδειγµα της γλώσσας: ύδωρ αντί νερό, ήπαρ αντί συκώτι, οστούν αντί κόκαλο κ.ο.κ. Η χρήση αυτών αντί των αντίστοιχων καθηµερινών λέξεων αποκαλύπτει, αλλά και δηµιουργεί επιστηµονικό (και επιστηµονικοφανές) ύφος.