Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το να γράφουμε με σαφήνεια είναι, εκτός των άλλων, θέμα προετοιμασίας και εμπειρίας. Συμβουλευτείτε τις παρακάτω οδηγίες για επιτυχημένη γραφή.
Μη γράφετε μακροσκελείς περιόδους. Διαιρείτε τις περιόδους σε μικρές προτάσεις που δεν κουράζουν τον αναγνώστη και γίνονται εύκολα κατανοητές. Κάθε πρόταση είναι αυτοτελής νοηματική και γραμματική/συντακτική ενότητα και όχι συντακτική συνέχεια της προηγουμένης με δήθεν υπονοούμενο το γραμματικό υποκείμενο που προηγήθηκε.
Αλλάζετε παράγραφο συχνά, αλλά κυρίως όταν πρέπει, δηλαδή όταν μία νέα ιδέα, θέμα ή επιχείρημα πρόκειται να εμφανισθεί ως νέα υποενότητα. Σχεδόν ποτέ δεν πρέπει μια πρόταση να αποτελεί μόνη της παράγραφο. Παράγραφοι κάτω των πέντε γραμμών θα αποφεύγονται. Κάθε παράγραφος αρχίζει με "εσοχή".
Να θυμάστε πάντα ότι σε μια επιστημονική εργασία είναι πολύ σημαντικό να ακριβολογούμε. Πρέπει να επιχειρηματολογούμε με στοιχεία, να αναλύουμε με βάση την λογική συνεπαγωγή και να απέχουμε συναισθηματικά από το θέμα. Δεν πρέπει ποτέ να ‘εντυπωσιάζουμε’. Άλλο ορθή γνώση βασισμένη σε κριτική εξέταση επιχειρημάτων λογικής, άλλο ευήθεια και απομιμητική αποδοχή της αστήρικτης γνώμης.
Χρησιμοποιείστε με ακρίβεια και απλότητα την ελληνική γλώσσα. Η ελληνική γλώσσα είναι πολύ πλούσια και πολύπλευρη. Μπορεί κανείς να περιγράψει ξεκάθαρα την οποιαδήποτε ιδέα χωρίς να καταφύγει σε μια πολύ ‘εξειδικευμένη’ και ‘τεχνική’ γλώσσα. Βέβαια, αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε τις ίδιες λέξεις συνέχεια σε ένα κείμενο για λόγους απλότητας ή κατανόησης. Για παράδειγμα, τα ρήματα ‘δείχνω’, ‘καταδεικνύω’, ‘δηλώνω’ ‘τονίζω’, ‘φανερώνω’, ‘αποκαλύπτω’ έχουν συχνά, όχι πάντα όμως, διαφορετικές εννοιολογικές αποχρώσεις, και το να χρησιμοποιεί κανείς συνέχεια μόνο μία από αυτές δηλώνει μια πολύ ‘φτωχή’ χρήση της γλώσσας.
Μπορείτε να συμβουλεύεστε ηλεκτρονικά λεξικά, όπως για παράδειγμα: Λεξικό Μ. Τριανταφυλλίδη http://www.greek-language.gr
Χρησιμοποιείστε τους κατάλληλους χρόνους. Μια επιστημονική εργασία αποτελεί μια αναφορά για κάτι που έχει συμβεί. Ο κατάλληλος χρόνος λοιπόν είναι το παρελθόν. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις σε αυτό:
Η κατά λέξη μεταφορές μια ομιλίας (π.χ. σε ένα συνέδριο) χρησιμοποιούν τον χρόνο στον οποίο συνέβησαν.
Οι οδηγίες χρήσης επίσης χρησιμοποιούν τον χρόνο στον οποίο συνέβησαν.
Οι ερευνητικές υποθέσεις θα περιλαμβάνουν τον μέλλοντα χρόνο από τη στιγμή που αναφέρονται σε θέματα που κάλυπτε η συγκεκριμένη έρευνα. Οι γραμματικοί χρόνοι μπορεί να αλλάζουν σημαντικά σε ένα κείμενο: π.χ. “Οι μαθητές που πηγαίνουν σε ημερήσια δημόσια σχολεία, και οι οποίοι ήρθαν ως μετανάστες τα δύο τελευταία χρόνια, θα είναι λιγότερο ‘ενσωματωμένοι’ στην ελληνική σχολική πραγματικότητα από εκείνους που βρίσκονται στην Ελλάδα για περισσότερο από δύο χρόνια”.
Παρατηρήσεις γύρω από σύγχρονες καταστάσεις θα είναι στον ενεστώτα: π.χ. “Η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα τελειώνει στην ηλικία των 15 ετών” / “κανένα τεστ δεν υφίσταται σήμερα, το οποίο να καταφέρνει να καλύψει όλες τις διαστάσεις της προσωπικότητας”.
Προβλέψεις ή/και υποθέσεις για το μέλλον θα συντάσσονται σε χρόνο μελλοντικό: π.χ. “αν η τάση υπογεννητικότητας συνεχιστεί, η Ελλάδα θα γίνει μια χώρα υπερηλίκων”.
Προσέχετε τις ανακολουθίες. Προτάσεις με «λοιπόν», «επομένως» κλπ, υπονοούν λογική συνεπαγωγή, άρα η χρήση τους πρέπει να είναι προσεκτική. Η επιστημονική εργασία αναλύει μεθοδικά ένα θέμα και άρα παρουσιάζει λογική ευταξία έτσι ώστε να μην αποτελεί αποθήκευση φράσεων ή ασύνδετων ιδεών.
Ελέγχετε την ορθογραφία, την στίξη και την τυπογραφική στοίχιση.
Προσπαθήστε να αποφύγετε τη χρήση πρώτου προσώπου. Η χρήση προσωπικών αντωνυμιών όπως ‘εγώ’, ή ‘εμείς’ καλό είναι να αποφεύγεται. Αντί για παράδειγμα να λέμε “ήθελα να εξετάσω..”, μπορούμε να πούμε “ο ερευνητής ήθελε να εξετάσει….”, ή να χρησιμοποιήσουμε ένα απρόσωπο στυλ αναφοράς.
Προσπαθήστε να καταστήσετε σαφές ότι εσείς γράψατε την εργασία. Αυτή η παρατήρηση δεν έχει να κάνει με έχει να κάνει με το γραμματολογικό στυλ, όπως στην προηγούμενη παρατήρηση, αλλά με τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας φανερώνει ότι η εργασία αυτή αποτελεί προσωπικό του πόνημα. Αν η αναφορά δεν έχει καθόλου προσωπικό στυλ ή δεν περιέχει καμιά άποψη ή κριτική, τότε δεν υπάρχει επίσης το ‘προσωπικό αποτύπωμα’ πάνω στο έργο.